Substantial Void

Papierowa warstwa życia: Żyjemy w warstwie cienkiej jak kartka papieru — to tam mieści się cała nasza cywilizacja. Krucha powłoka, od której zależy wszystko. Gdybyśmy zbudowali model Ziemi o średnicy 1 metra – to wszystko, co znamy z życia i codzienności, mieściłoby się w warstwie grubości nieco większej niż kartka papieru: około 0,16 milimetra. To właśnie w tej trudno uchwytnej dla oka powłoce rozgrywa się cała rzeczywistość ludzkości i wszelkiego ziemskiego życia. Nie przesadzam. Rzeczywista średnica planety wynosi około 12 742 kilometrów, a większość naszej aktywności – oddychanie, uprawa, budownictwo, transport, ekosystemy, pogoda – odbywa się w dolnych dwóch kilometrach atmosfery. Dwa kilometry w porównaniu do całej Ziemi to mniej niż jedna setna procenta jej średnicy. W naszym modelu to właśnie te 0,16 mm – grubość jednej nieco grubszej kartki. Tyle i tylko tyle. Granica egzystencji Pod tą warstewką znajduje się masa skalna, która nas nie żywi. Nad nią – próżnia kosmosu, w której...

Afirmatywna narracja – jak słowo „nie” może sabotować nasze myślenie i jak język może zmieniać świat:  Negowanie myśli to pułapka, w którą łatwo wpada umysł — język afirmacji otwiera natomiast drogę do skuteczniejszej komunikacji, lepszych relacji i głębszego zrozumienia siebie. Pozytywne sformułowania mogą realnie kształtować naszą codzienność. W nieco już oklepanym przykładzie ktoś mówi do ciebie: „Nie myśl o różowym słoniu.” Co dzieje się natychmiast w twojej głowie? Rzecz jasna – pojawia się obraz różowego słonia. I to nie przypadkiem. Twoje myśli, zamiast podążać za zakazem, uruchamiają dokładnie ten wyobrażeniowy konstrukt, którego miało w nich nie być. To pozornie niewinne zjawisko kryje w sobie istotny wgląd w sposób, w jaki ludzki mózg przetwarza język – i jak łatwo sabotować komunikację poprzez nieprzemyślane użycie słowa „nie”. Nie chodzi tu o sztuczkę retoryczną czy lingwistyczny paradoks. To, co się wydarza w tej sytuacji, to konkretna reakcja neurokognitywna – automat...

Lewicowy Jezus  –  prawicowy sztandar, czyli paradoks duchowej rewolucji w służbie konserwatywnego porządku:  Chrystus  –  rewolucjonista, który nawoływał do oddania majątku i służby najbiedniejszym  –  dziś pojawia się na sztandarach konserwatywnych ruchów politycznych. Jak to możliwe, że duchowy buntownik stał się ikoną obrony tradycyjnego porządku? Obrazek z codzienności politycznej Na wiecu wyborczym w Polsce, obok biało-czerwonych flag, wisi krzyż. W USA – w kościołach ewangelickich – kazania przenikają się z wystąpieniami polityków republikańskich. W przestrzeni publicznej coraz częściej widzimy Jezusa jako strażnika narodowej tożsamości, obrońcę rodziny, symbol walki z „lewackimi ideologiami”. Jego twarz pojawia się na bilbordach nawołujących do „obrony cywilizacji chrześcijańskiej”. A przecież ten sam Jezus mówił: „Biada wam, bogacze, bo odebraliście już swoją pociechę” (Łk 6,24), „Sprzedaj wszystko, co masz, i rozdaj ubogim” (Łk 18,22), „Błogo...

Polska diagnoza bez terapii – mistrzowie cięcia cyklu Kolba na trzecim etapie:  Dlaczego Polacy mimo rosnącej energii społecznej wciąż nie potrafią skutecznie reformować własnego państwa? Jakie dziedzictwo zostawiły nam nie tylko rozbiory, ale też sowiecki model władzy? I czy możliwe jest przełamanie mentalnej blokady, która każe nam działać tylko do momentu, w którym naprawdę coś można zmienić?  Jako naród posiadamy coś, czego mogliby nam pozazdrościć najlepsi terapeuci świata – zdolność wnikliwej autoanalizy i skłonność do pięknej zadumy nad sobą. Potrafimy godzinami rozprawiać o tym, co nam nie wychodzi, dlaczego jesteśmy tu, gdzie jesteśmy, jaka jest nasza zbiorowa trauma czy wina. Mówimy o sobie z brutalną szczerością – jakbyśmy znali każdy zakamarek własnej duszy. Jednak ta umiejętność diagnozowania staje się również naszą zmorą – bo na niej najczęściej się kończy. „Brak sprawczości” – to pojęcie często pojawia się w diagnozach polskiej kondycji społecznej. Oznacza nie t...

Uwierające maski. O autyzmie, ADHD i życiu z przeciążeniem emocjonalnym:  Niektórzy z nas całe życie uczą się być „normalni”. Noszą maski – wyćwiczone miny, wyuczony język ciała, gotowe odpowiedzi. Ale kiedy neurotypowy świat ściera się z neuroatypową wrażliwością, maski w końcu pękają. Czasem cicho. Czasem z hukiem. Zawsze – od środka. Świat bez drzwi Nie jestem zamknięty w sobie. To świat zamknął się przede mną – w swojej prędkości, uproszczeniach i oczekiwaniach. A ja codziennie próbuję znaleźć klucz do drzwi, które wcale nie były dla mnie projektowane. Moja krzywa mina nie jest komunikatem. Nie jest wyrzutem. Nie jest też buntem. W dziewięciu przypadkach na dziesięć to po prostu smutek. Smutek z rozczarowania sobą – że znów czegoś nie powiedziałem, nie zdążyłem, nie zareagowałem jak „trzeba”. Smutek z własnej niemocy – że coś, co dla innych jest naturalne, dla mnie bywa wyczynem na miarę wyprawy na Księżyc. Maski i skafandry Złość na innych? To nie jest moja spec...

Nie jesteśmy sami. Smartfon jako narząd zbiorowego czucia:  Smartfon przestaje być narzędziem alienacji, stając się interfejsem zbiorowej świadomości. Nasza cyfrowa egzystencja przypomina grzybnię – biologiczny system wspólnego czucia. W erze Internetu i AI człowiek nie jest już samotną wyspą, lecz węzłem w globalnej sieci. To nie uzależnienie, lecz adaptacja, a być może nawet ewolucja. Gdy widzimy człowieka pochylonego nad smartfonem, myślimy: alienacja, uzależnienie, samotność. Tak każe nam myśleć dominująca narracja kulturowa – opowieść o zerwaniu więzi ze światem, o epidemii izolacji ekranowej, o pokoleniu zombie, które już nie patrzy sobie w oczy. A co, jeśli to tylko jedna z możliwych interpretacji? Co, jeśli człowiek z pochyloną głową nie odcina się od rzeczywistości, lecz właśnie w niej zapuszcza nowe korzenie – tylko że w innej jej warstwie? Co, jeśli ekran nie dzieli, lecz łączy – i to głębiej niż bezpośredni dotyk? Być może jesteśmy świadkami narodzin czegoś, co je...

Przemijanie znaczeń:  Znaczenia nie są wieczne. Przetrwają formy, ale sens rozpada się cicho  –  jak zapach, który znika  –   niedostrzegalnie lecz konsekwentnie. W epoce cyfrowego chaosu, symbolicznych konfuzji i kulturowych rozpadów  –   pytanie o znaczenie staje się pytaniem o nas samych: kim jesteśmy, skoro mówimy tymi samymi słowami, ale rozumiemy je inaczej? Mówi się, że nie ma nic trwalszego niż materia. A może jest odwrotnie? Może właśnie materia przemija najciszej – nie w sensie fizycznym, lecz semantycznym. Rzecz zostaje, ale znika to, co czyniło ją ważną. Znaczenie. Sens. Relacja. W muzeach przechowujemy skorupy naczyń, których nie potrafimy już nazwać. Wpatrujemy się w grobowce ludzi, których imion nigdy nie poznamy. Czytamy frazy zapisane alfabetami, które znają już tylko nieliczni specjaliści – jakby samo przetrwanie formy miało moc ocalenia ducha. Tymczasem duch często dawno już wyparował. Z pokolenia na pokolenie toczymy cichą...